Πως να μιλήσουμε στα παιδιά μας για την τραγωδία
Από την ιστοσελίδα του συλλόγου γονέων του 2ου Δημοτικού Σχολείου Παπάγου
Η καταστροφική σύγκρουση των τρένων στα Τέμπη, η απώλεια τόσων ζωών και η αγωνία της αναζήτησης των αγνοουμένων μας έχουν συγκλονίσει όλους. Πόσα απ’ όσα συμβαίνουν όμως πρέπει να μοιραστούμε με τα παιδιά μας; Και με ποιον τρόπο; Μοιραζόμαστε μαζί σας κάποιες πληροφορίες και οδηγίες που ελπίζουμε ότι θα σας φανούν χρήσιμες.
ΔΙΑΛΟΓΟΣ
Ανοίγουμε διάλογο με το παιδί. Ακούμε με προσοχή τι πιστεύει ότι έχει συμβεί. Αρχίζουμε ρωτώντας το παιδί τι γνωρίζει ήδη. Τα περισσότερα παιδιά θα έχουν ακούσει ήδη για το δυστύχημα με τα τρένα στα Τέμπη και τις επιπτώσεις του.
Προσδιορίζουμε τι θα ήθελε να μάθει. Απαντάμε στις ερωτήσεις του ακόμα και αν είναι επαναλαμβανόμενες ή επίμονες καθώς μπορεί να κρύβουν έντονη ανησυχία, δυσκολία κατανόησης ή ανάγκη επιβεβαίωσης των πληροφοριών. Εξηγούμε ξανά και ξανά. Απλά και κατανοητά, με αληθινά λόγια.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Ενημερώνουμε το παιδί με απλό, κατανοητό και ειλικρινή τρόπο για το τι έχει συμβεί και διασκεδάζουμε τυχόν λαθεμένες αντιλήψεις του. Η ενημέρωση πρέπει να γίνεται λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία, το γλωσσικό και το αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού. Τους μιλάμε μόνο για εκείνες τις πληροφορίες που μπορούν να διαχειριστούν. Λέμε στα παιδιά ότι έγινε κάτι κακό που μπορεί να τα στεναχωρήσει. Είναι όμως φυσιολογικό να νιώσουν έτσι και είμαστε εκεί για να τα στηρίξουμε. Τους λέμε ότι έγινε ατύχημα με τρένο και χτύπησαν άνθρωποι. Στα μεγαλύτερα παιδιά, παραδεχόμαστε ότι έγινε μία καταστροφή και πολλοί άνθρωποι τραυματίστηκαν και έχασαν τη ζωή τους. Από κει και πέρα, η συζήτηση θα εξαρτηθεί από τις αντιδράσεις και τις ερωτήσεις των παιδιών.
ΜΜΕ
Προστατεύουμε τα παιδιά από την υπερβολική έκθεση σε ειδήσεις, εικόνες και πληροφορίες σχετικά με τραγωδία. Συχνά περιέχουν σκηνές που μπορεί να το τρομάξει και η επανάληψή τους μπορεί να τα τραυματίσει ψυχικά. Αποφεύγουμε την απευθείας έκθεση στη ροή των ειδήσεων ιδιαίτερα για παιδιά μικρότερης ηλικίας. Η ποσότητα πληροφορίας είναι τεράστια και σίγουρα δυσανάλογη από τη δυνατότητα επεξεργασίας των παιδιών σε νευροβιολογικό επίπεδο. Είναι προτιμότερο να μοιραζόμαστε με τα παιδιά μόνο τις βασικές πληροφορίες. Οι γραφικές περιγραφές για τραγικά γεγονότα γενικώς πρέπει να αποφεύγονται – είναι καλύτερο για τον ψυχισμό όλων, ακόμα και των ενηλίκων.
ΦΟΒΟΙ
Ενθαρρύνουμε τα παιδιά να μιλήσουν για τα άγχη και τους φόβους τους. Δοκιμάζουμε να κάνουμε αναγνώριση συναισθημάτων και αποδοχή. Είναι φυσιολογικό να αισθανόμαστε οργή και θλίψη. Κάποιες φορές μπορεί το παιχνίδι ή η ζωγραφική να διευκολύνουν την διαδικασία αυτή. Τα παιδιά αισθάνονται ανακουφισμένα, όταν εκφράζουν και μοιράζονται τα συναισθήματά τους σε ένα ασφαλές και προστατευμένο περιβάλλον. Δεν το πιέζουμε να «ξεπεράσει» τα συναισθήματά του και αποφεύγουμε φράσεις όπως: «Μη στεναχωριέσαι τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι χειρότερα», «Μη γίνεσαι υπερβολικός», «Μη κλαις, εσύ είσαι δυνατός».
ΑΓΧΟΣ
Κατά την διάρκεια στρεσσογόνων περιόδων τα παιδιά συχνά προσκολλώνται εντονότερα στους γονείς και μπορεί να γίνονται περισσότερο απαιτητικά. Εάν τα παιδιά σας έχουν ανησυχίες, συζητώντας μαζί τους θα μετριαστεί το άγχος τους. Το παιχνίδι μαζί, το μοίρασμα, η αποδοχή και η θετική διαχείριση είναι συχνά ο μόνος δρόμος για ισορροπία και σταδιακή ηρεμία μέσα στο σπίτι.
ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ
Αναζητούμε ευκαιρίες να διηγηθούμε στα παιδιά θετικές και αισιόδοξες εικόνες από την κοινότητα, για παράδειγμα ατόμων που βοήθησαν πχ. με αιμοδοσία. Εμφυσούμε στα παιδιά αισθήματα σεβασμού, ευγνωμοσύνης και εμπιστοσύνης στους επαγγελματίες υγείας, που φροντίζουν τους επιζώντες. Σε όλες τις ηλικίες εκφράζουμε μία νότα ασφαλείας, λέγοντας ότι οι Αρχές και οι εθελοντές κάνουν ό,τι μπορούν για να βοηθήσουν και να εξασφαλίσουν ότι δεν θα ξανασυμβεί.
ΖΗΤΑΜΕ ΒΟΗΘΕΙΑ
Φροντίζουμε να ζητήσουμε βοήθεια κάθε φορά που νιώθουμε αδύναμοι. Ζητάμε βοήθεια πρώτα για το εαυτό μας. Τα παιδιά που είχαν βιώσει προηγούμενες εμπειρίες ατυχημάτων ή απώλειας ενδέχεται να είναι περισσότερο ευάλωτα στην έκθεση τους σε σχετικές εικόνες. Τα παιδιά αυτά μπορεί να χρειάζονται περισσότερη προσοχή και υποστήριξη. Σε κάθε περίπτωση εάν κάποιο παιδί μοιάζει να είναι ιδιαίτερα ανήσυχο, τότε ίσως χρειάζεται να συμβουλευτούμε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Σημεία που μπορεί να προκαλέσουν ανησυχία είναι τα εξής: δυσκολίες στον ύπνο, διεισδυτικές σκέψεις και ανησυχίες, επαναλαμβανόμενοι φόβοι για το θάνατο, αίσθημα ανασφάλειας μακριά από τους γονείς. Αν κάποια από αυτά είναι επίμονα, απευθυνόμαστε στις ανοιχτές γραμμές ψυχικής στήριξης παιδιών και οικογένειας ή στον/στην παιδίατρο, που μπορούν να μας κατευθύνουν.
Μαρί Τζανικιάν, Ph.D., Ψυχολόγος
Μέλος ΔΣ 2ου Δημοτικού Σχολείου Παπάγου – Αλέκος Φασιανός
Πηγές και περισσότερες πληροφορίες
American Academy of Child and Adolescent Psychiatry (2020).
Ανακτήθηκε από https://www.aacap.org/aacap/Families_and_Youth/Resource_Centers/Disaster_Resource_Center/Home.aspx
American Psychological Association (2019). The Great Unknown: 10 tips for dealing with the stress of uncertainty. Ανακτήθηκε από: https://bit.ly/3aWJaLS
National Association of School Psychologists (2016). Managing Strong Emotional Reactions to Traumatic Events: Tips for Families and Teachers. Ανακτήθηκε από https://www.nasponline.org/resources-and-publications/resources-and-podcasts/school-safety-and-crisis/mental-health-resources/trauma/managing-strong-emotional-reactions-to-traumatic-events-tips-for-families-and-teachers