ΑΝΝΕΤΑ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Σκηνοθέτης – Ηθοποιός
Συνέντευξη στην Ειρήνη Γαβαλά
Αγαπητή κα Παπαθανασίου, αγαπητή Αννέτα
Ημέρα της Γυναίκας η 8η Μαρτίου και έχοντας την ευκαιρία να ταξιδέψεις σε μια χώρα όπως το Αφγανιστάν πριν από αρκετά χρόνια ,που τα πράγματα ήταν καλύτερα για τις γυναίκες ,για ένα ντοκιμαντέρ που γύριζες για τις γυναίκες ηθοποιούς το Παίζοντας με τη Φωτιά θα ήθελες να μοιραστείς μαζί μας κάποιες από τις εικόνες, τα αισθήματα που έχεις κρατήσει από εκείνη τη συνεργασία;
Στο Αφγανιστάν εντυπωσιάστηκα πραγματικά από τις γυναίκες. Ήδη και πριν μπουν οι Ταλιμπάν την εποχή που πήγα (2012) και δίδαξα θέατρο στο Πανεπιστήμιο της Καμπούλ, παρατήρησα ότι πολλές γυναίκες δεν τολμούσαν να παίξουν στο θέατρο μαζί με τους άντρες. Επίσης δεν μπορούσαν να πιάσουν το χέρι ενός άντρα ηθοποιού. Κατάλαβα ότι για τις γυναίκες ήταν πολύ δύσκολο το επάγγελμα της ηθοποιού ή της χορεύτριας. Τις θεωρούσαν ανήθικες ή ακόμα και πόρνες όσες έπαιζαν στο θέατρο ή στον κινηματογράφο. Εδώ να σημειώσω ότι κάτι τέτοιο δεν ίσχυε την εποχή του 60, έχω δει φωτογραφίες όπου οι γυναίκες ηθοποιοί έπαιζαν σε κλασικά έργα εποχής ντυμένες με δυτικό τρόπο. Πάντως οι γυναίκες που συνάντησα ήταν όλες πολύ δυνατές, ηρωικές θα έλεγα γιατί είχαν την τόλμη να ασχοληθούν με το θέατρο ενώ αντιμετώπιζαν σκληρή κριτική, κοινωνική αποδοκιμασία, ακόμα και απειλές για τη ζωή τους και την οικογένειά τους. Πραγματικά τις θαύμασα τις γυναίκες αυτές.
Με θέμα το Αφγανιστάν γύρισες δύο ακόμα ντοκιμαντέρ Καντίρ ένας Αφγανός Οδυσσέας και Γελώντας στο Αφγανιστάν. Πώς μπόρεσες όντας γυναίκα να αποτολμήσεις τέτοιο εγχείρημα σε μια χώρα όπου η γυναίκα είναι παρίας; Οι επαφές σου με τις γυναίκες εκεί σε έχουν σημαδέψει;
Είμαι τυχερή που λόγω των ταινιών μπόρεσα να πάω σε αυτή τη χώρα ως γυναίκα και να δω από κοντά την κατάσταση. Φυσικά τα ήθη και τα έθιμα σε μία χώρα είναι διαφορετικά. Δεν θέλω ποτέ να κρίνω αλλά ούτε και να προσβάλλω. Έτσι όταν πήγα στο Αφγανιστάν πάντα φορούσα μαντήλα και ρούχα που κάλυπταν το σώμα μου. Θεωρώ ότι πρέπει να υπάρχει σεβασμός στην κουλτούρα του κάθε τόπου. Όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να φτάνει κανείς στα άκρα και να φτάνει σε υπερβολές και ο περιορισμός να προχωρά στην απαγόρευση και μετά στη βία. Τότε δεν είναι απλά θέμα κουλτούρας αλλά μία βάναυση καταπίεση. Θέλω να πω ότι είναι τραγικό στην εποχή μας να λοιδορείται ή ακόμα και να λιθοβολείται μία γυναίκα ή να μπαίνει φυλακή επειδή απλά συνομίλησε ή τόλμησε να πιάσει το χέρι ενός άντρα που δεν είναι στενός συγγενής της. Για εμένα ως ξένη, δυτική σκηνοθέτης δεν υπήρχε κάποιο πρόβλημα εφόσον πρόσεχα την εμφάνισή μου. Βέβαια πάντα υπήρχε το θέμα να βρεθούμε με το συνεργείο στο λάθος σημείο την λάθος στιγμή και να πέσει μια βόμβα ή να γίνουμε στόχος απαγωγής. Είχαμε λάβει όμως τα μέτρα μας και προσέχαμε και ευτυχώς δεν μας συνέβη κάτι.
Οι γυναίκες που συνάντησα ήταν όλες εξαιρετικές. Οι μητέρα του Καντίρ, η μητέρα του Καρίμ και όλες οι μαμάδες που γνώρισα, τις έχω στην καρδιά μου, με κάλεσαν και με φίλεψαν και είναι σαν όλες τις μαμάδες του κόσμου. Λατρεύουν και ανησυχούν και θέλουν το καλύτερο για τα παιδιά τους. Συνάντησα και νέες γυναίκες, βουλευτίνες και μάλιστα μία γυναίκα νομάρχη και φυσικά γυναίκες ηθοποιούς και σκηνοθέτιδες. Όλες έξυπνες με κέφι για δουλειά ακόμα και στις πιο αντίξοες συνθήκες. Όλα αυτά βέβαια μέχρι το 2021 που οι Ταλιμπάν επέβαλαν πια όλους τους περιορισμούς στις γυναίκες. Να μην δουλεύουν, να μην σπουδάζουν, ούτε σχολείο, ούτε πανεπιστήμιο να πηγαίνουν, ούτε να βγαίνουν έξω αν δεν συνοδεύονται. Διατάγματα που για μας είναι εξωπραγματικά. Έχω επαφές και φιλίες με όλες τις γυναίκες που συνάντησα. Τώρα πια οι περισσότερες έχουν φύγει από το Αφγανιστάν και πολλές έχουν διαπρέψει στο εξωτερικό, Γερμανία Αμερική κλπ.
Ηθοποιός, σκηνοθέτης, σεναριογράφος .Πόσο δύσκολο είναι για μια γυναίκα να καταξιωθεί στο καλλιτεχνικό στερέωμα ,ποια τα εμπόδια .Το φύλο παίζει ρόλο στην αναγνώριση σε σχέση με τους άντρες συναδέλφους ;
Είναι δύσκολο νομίζω και για τα δύο φύλλα η καταξίωση. Είναι ένας αγώνας που τελικά δεν ξέρεις και πόσο σημαντικός είναι. Στην πραγματικότητα εκείνο που με ενδιαφέρει εμένα είναι να μπορώ να δουλεύω και να είμαι περήφανη για αυτά που κάνω. Είτε ως ηθοποιός, είτε ως σκηνοθέτης.
Όσο για το αν το φύλο παίζει ρόλο στην αναγνώριση ή στην επαγγελματική σταδιοδρομία, θεωρώ ναι ότι πολύ συχνά παίζει ρόλο. Δεν φαίνεται και ίσως δεν μιλάμε για αυτό, ίσως δεν το συνειδητοποιούμε μερικές φορές παρά μόνο αν γίνει πολύ έντονο και καθαρό. Υπάρχει αρκετές φορές διαφορά στην συμπεριφορά πχ των εργοδοτών ως προς το φύλο. Είτε γιατί η γυναίκα μπορεί να μείνει έγκυος άρα δεν θα είναι αποδοτική στη δουλειά και έτσι θα προτιμηθεί για την θέση ένας άντρας, είτε γιατί σε θέσεις ισχύος είναι καλύτερα ένας άντρας γιατί θεωρείται πιο δυναμικός (η γυναίκα θα πρέπει να αποδείξει την αξία της με μεγαλύτερη προσπάθεια από ότι ένας άντρας). Και φυσικά η γυναίκα είναι πιο ευάλωτη σε σεξιστικά η κακοποιητικά σχόλια.
Στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης θα κάνει πρεμιέρα το νέο σου ντοκιμαντέρ με τίτλο η Τέχνη της Μνήμης και κεντρικό πρόσωπο μια γυναίκα .Θα ήθελες να μας μιλήσεις λίγο γι’ αυτήν την ταινία;
Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ είναι μια εικαστική διαδρομή πάνω στο τραύμα, τη μνήμη, την επούλωση και τη συμφιλίωση. Είναι μια ταινία για το έργο της Ελληνίδας εικαστικού Άρτεμις Αλκαλάη και την τριαντάχρονη εικαστική της πορεία. H εικαστικός παρουσιάζει τα έργα της, αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της και ξεδιπλώνει τους τρόπους με τους οποίους τα τελευταία χρόνια, συνειδητά ή ασυνείδητα, ρητά ή άρρητα, έχει διεργαστεί εικαστικά το συλλογικό τραύμα, τις αποσιωπημένες οικογενειακές ιστορίες και τη μνήμη Ελλήνων Εβραίων επιζώντων το Ολοκαυτώματος.
Η τέχνη της βοηθάει στη διατήρηση της μνήμης.
Ποιες Γυναίκες ηθοποιοί, σκηνοθέτες σε έχουν επηρεάσει και έχουν αποτελέσει πηγή έμπνευσης ;
Σιμόν ντε Μποβουάρ, Οριάνα Φαλάτσι, Αγκάθα Κρίστι, Άλκη Ζέη, Μελίνα Μερκούρη, Κατίνα Παξινού
Ευχαριστώ θερμά για τη συνομιλία μας αυτή!
Βιογραφικό:
Απόφοιτος της Nομικής Σχολής Aθηνών (Οικονομικό Τμήμα), και της Δραματικής Σχολής E. Xατζίκου . Σπούδασε θέατρο στην Aμερική, στο HB Studio και στο Πανεπιστήμιο της Nέας Yόρκης (NYU) και κινηματογράφο στη Κινηματογραφική σχολή της Ε. Χατζίκου.
Είναι πρόεδρος της Ένωσης Ελληνικού Ντοκιμαντέρ – HellasDoc
Εργάζεται ως ηθοποιός στο θέατρο και την τηλεόραση.
Έχει ιδρύσει μαζί με τον Γιώργο Φρατζεσκάκη το θέατρο Eliart στην Αθήνα. Έχει εκδώσει δύο βιβλία σχετικά με το θέατρο: «Φώτα Παρακαλώ», «Θεατροπαιχνίδια» (εκδόσεις KEΔPOΣ).
Έχει σκηνοθετήσει στο θέατρο και στον κινηματογράφο κυρίως ταινίες ντοκιμαντέρ που εστιάζουν σε ανθρώπινες ιστορίες. Οι ταινίες της έχουν προβληθεί σε πολλές χώρες και έχουν πάρει διεθνή βραβεία.
Ενδεικτική φιλμογραφία:
«Θα βγάλω φτερά»
B’ βραβείο Kαλύτερου Nτοκιμαντέρ στο Φεστιβάλ Nτοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
«Μετά το τσουνάμι – Σουμάτρα»
«Τσουνάμι- Ένας χρόνος μετά»
«Qadir– Ένας Αφγανός Οδυσσέας»
Βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ στο Roma Fiction Festival,
Βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ στο ΜiradasDoc festival (Ισπανία)
President Prize στο Japan Prize (Ιαπωνία).
«Οι Νύμφες του Hindu Kush”
Βραβείο Kαλύτερου Nτοκιμαντέρ στο Seattle, SAID festival
Yποψήφιο για το Bραβείο Kαλύτερου Nτοκιμαντέρ “Gold Panda” στο Sichuan TV Festival – Κίνα)
«Παίζοντας με τη Φωτιά»
Doc On Air βραβείο από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ντοκιμαντέρ EDN και την ΕΡΤ Βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ στο London Greek Film Festival
1ο Βραβείο στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Ιεράπετρας,
Βραβείο Special Jury Award στο διεθνές φεστιβάλ “Gold Panda” Awards, στην Κίνα
Βραβείο Special Jury Award στο διεθνές φεστιβάλ του Pesaro, στην Ιταλία
Τιμητική Διάκριση στο International Φilm Αwards Berlin (IFAB)
Τιμητική διάκριση στο Φεστιβάλ Ελληνικού Ντοκιμαντέρ Χαλκίδας
«Ευρώπη, το Όνειρο» σε συν-σκηνοθεσία με τον Αγγελο Κοβότσο
Βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ στο φεστιβάλ AegeanDocs
Βραβείο μοντάζ στο φεστιβάλ Χαλκίδας .
Το 2023 έχει ολοκληρώσει την καινούρια της ταινία ντοκιμαντέρ «Γελώντας στο Αφγανιστάν» εμφανίζεται ως ηθοποιός στην παράσταση «Αθώος ή Ένοχος» του Τζέφρεϊ Άρτσερ στο θέατρο Eliart και σκηνοθετεί την παράσταση «Τα 39 Σκαλοπάτια» του Τζον Μπάκαν, μία κωμική μεταφορά της κλασικής ταινίας του Χίτσκοκ.