Μαμά, δεν θέλω να πάω σχολείο!

Της Μαρίας Πατσιλίβα

Κι ενώ ξεκινήσαμε από το σπίτι με την καλύτερη διάθεση, με γέλια και τραγουδάκια, έξω από την πόρτα του σχολείου γαντζώθηκε από το πόδι μου και δεν με άφηνε να φύγω. Έκλαιγε και φώναζε: «Μαμά, δεν θέλω να πάω σχολείο!».

Μια εικόνα οικεία σε αρκετούς γονείς, η σχολική άρνηση, δηλαδή η επίμονη, έντονη και με διάρκεια απροθυμία να πάει το παιδί στο σχολείο ή να παραμείνει στο χώρο του σχολείου, αφορά μια μερίδα παιδιών τα οποία:

• Είτε πάνε για πρώτη φορά στο σχολείο
• Είτε έχουν ξεκινήσει από προηγούμενη χρονιά αλλά εκδηλώνουν άρνηση με τη νέα χρονιά.
• Είτε εντελώς ξαφνικά αρνούνται το σχολείο κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς.

Στα παιδάκια κάτω των δύο ετών, η αντίδραση θεωρείται φυσιολογική, μιας και από 18-24 μηνών το άγχος αποχωρισμού κορυφώνεται. Αλλά και στα μεγαλύτερα νεοεισερχόμενα παιδάκια συνήθως αναμένεται αντίδραση. Είναι η πρώτη φορά που βρίσκονται σε πολύωρη απομάκρυνση από τη γονεïκή αγκαλιά και το σπίτι, όπου οι κανόνες και τα όρια είναι γνωστά και προβλέψιμα ενώ στο νέο σύστημα του σχολείου όλα είναι άγνωστα. Δοκιμάζουν συναισθήματα πρωτόγνωρα και καλούνται να διαχειριστούν νέες καταστάσεις, εν μέρει στρεσογόνες. Οι εκπαιδευτικοί τονίζουν πως η περίοδος προσαρμογής ενδέχεται να διαρκέσει αρκετές μέρες και είναι ιδιαίτερα σημαντική η στάση του γονιού ώστε να μπορέσει το παιδί σταδιακά να προσαρμοστεί.

Τα παιδιά που παρουσιάζουν για μία μόνο μέρα άρνηση να πάνε σχολείο, όπως μετά από διακοπές, αλλά επανέρχονται αμέσως στη συνήθη τους συμπεριφορά, δεν συντρέχει λόγος ανησυχίας.

Ποια είναι τα συμπτώματα της σχολικής άρνησης;

Το κάθε παιδί αντιδρά με διαφορετικό τρόπο, γι’ αυτό και τα συμπτώματα ποικίλλουν. Ο γονιός οφείλει να παρακολουθεί τις όποιες αλλαγές προκύπτουν και που αφορούν στα παρακάτω:

Το παιδί παραπονιέται για σωματικά συμπτώματα (ζάλη, ναυτία, στομαχόπονος, πονοκέφαλος, πόνος στο στήθος, γαστρεντερικές διαταραχές), τα οποία υποχωρούν όταν παραμένει στο σπίτι ή απομακρύνεται από το χώρο του σχολείου.

Διαταραχές ύπνου (αϋπνία, εφιάλτες, διακοπτόμενος ύπνος, δυσκολία να κοιμηθεί μόνο του).

Διαταραχές στη σίτιση (μειωμένη όρεξη, επιλεκτική λήψη τροφής).

Κλάματα, θλίψη, υπερκινητικότητα ή μειωμένη δραστηριότητα, ευερεθιστότητα, εκρήξεις θυμού, επιθετικότητα, αυτοτραυματισμοί, απομόνωση.

Ενούρηση, εγκόπριση.

Το παιδί αναφέρει μια κατάσταση που το στενοχωρεί ή το αγχώνει (σχολικός εκφοβισμός, προβλήματα στη σχέση με εκπαιδευτικό ή συνομηλίκους, δυσκολία να ανταποκριθεί μαθησιακά).

Πού οφείλεται;

Οι αιτίες που προκαλούν τη σχολική άρνηση χρειάζονται προσεκτική διερεύνηση, ώστε να εντοπιστούν και να αντιμετωπιστούν κατάλληλα.

Το άγχος αποχωρισμού, που στις μικρές ηλικίες, συνήθως μέχρι 2 ½ ετών, θεωρείται μια φυσιολογική αναπτυξιακή φάση. Όταν όμως η δυσκολία απομάκρυνσης από τον γονιό επιμένει, ενδέχεται το άγχος αυτό να συνδέεται με προσκόλληση και άγχος του γονιού να απομακρυνθεί από το παιδί του, ύπαρξη ανασφαλούς δεσμού με τη μητέρα ή να συμβαίνει κάτι σοβαρό στο οικογενειακό περιβάλλον και το παιδί να αισθάνεται πως, παραμένοντας στο σπίτι, θα αποφευχθεί να συμβεί κάτι κακό.

Παράλληλες στρεσογόνες καταστάσεις, όπως αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος, μετακόμιση, απόκτηση αδελφού, αρρώστια οικείου προσώπου, τσακωμοί, διαζύγιο, θάνατος.

Ελλιπής ενημέρωση και προετοιμασία του παιδιού για το σχολείο.

Υψηλές προσδοκίες γονέων και άγχος του παιδιού να ανταποκριθεί σε αυτές.

Φτωχές κοινωνικές συναναστροφές και έλλειψη ερεθισμάτων (συνεχής ενασχόληση με ηλεκτρονικά παιχνίδια, πολύωρη παρακολούθηση τηλεόρασης)

Σχολικός εκφοβισμός, κακή συμπεριφορά εκπαιδευτικού ή ακατάλληλο εκπαιδευτικό περιβάλλον.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;

Είναι σημαντικό οι γονείς να δρουν άμεσα, διατηρώντας την ψυχραιμία τους, χωρίς πανικό αλλά και χωρίς να ελπίζουν ότι το πρόβλημα θα εξαφανιστεί από μόνο του.

Προσφέρετε στο παιδί χώρο να ανοιχτεί. Ακούστε τους φόβους και τις ανασφάλειές του προσεκτικά. Δώστε προσοχή στα σωματικά συμπτώματα και, εφόσον αποκλειστούν οργανικοί παράγοντες, προσπαθήστε να βοηθήσετε στην αποκατάσταση της ψυχικής του ισορροπίας. Μην κατηγορείτε το ίδιο, τον εαυτό σας ή το σχολείο. Και προπαντός, μην το συγκρίνετε με άλλα παιδιά, το κάθε παιδί είναι μοναδικό.

Διερευνήστε αν υφίσταται κάποια μορφή βίας ή αν υπάρχει κάτι προσβλητικό ή απειλητικό στο σχολικό περιβάλλον. Μιλήστε ειλικρινά με τους εκπαιδευτικούς και προσπαθήστε να μάθετε και από άλλους γονείς αν έχουν αντιμετωπίσει παρόμοια προβλήματα.

Αντιμετωπίστε τους δικούς σας φόβους, ενοχές και ανασφάλειες σχετικά με τον αποχωρισμό σας από το παιδί. Μήπως είστε οι ίδιοι εξαρτημένοι από το παιδί σας; Μήπως το παιδί καλύπτει δικές σας συναισθηματικές ανάγκες; Ανακαλέστε πώς ήσασταν εσείς ως παιδί. Ορισμένα πρότυπα συμπεριφοράς μεταφέρονται από γενιά σε γενιά χωρίς αυτό να είναι συνειδητό.

Δουλέψτε με τον εαυτό σας και το σύντροφό σας σε περίπτωση ενδοσυζυγικών προβλημάτων. Τα παιδιά έχουν ευαίσθητες «κεραίες» και πάντα αισθάνονται τι συμβαίνει στο σπίτι, ακόμη κι αν αυτό παραμένει μυστικό.

Βοηθήστε το παιδί να αναπτύξει κοινωνικές δεξιότητες ενθαρρύνοντας την ενασχόληση με αθλήματα, τις ομαδικές δραστηριότητες και τις συναναστροφές με άτομα εκτός του στενού οικογενειακού περιβάλλοντος.

Ζητήστε τη βοήθεια των εκπαιδευτικών και ενδεχομένως ενός ειδικού ψυχικής υγείας αν τα προβλήματα επιμένουν.

Αν το παιδί πηγαίνει πρώτη φορά στον παιδικό σταθμό

Βεβαιωθείτε ότι εσείς είστε, πρώτα από όλους, καλά προετοιμασμένοι για τη μετάβαση του παιδιού στο σχολείο. Διαχειριστείτε τα δικά σας συναισθήματα και μετά ενημερώστε με απλό και κατανοητό τρόπο το παιδί. Διαβάστε εδώ το σχετικό άρθρο για το Πώς να προετοιμάσετε το παιδί σας για τον παιδικό σταθμό.

Μην μπείτε σε αντιπαράθεση με το παιδί, αντίθετα, πλαισιώστε το με κατανόηση και αγάπη. Δείξτε υπομονή, καθώς η περίοδος της προσαρμογής απαιτεί χρόνο. Σε καμία περίπτωση μη φύγετε κρυφά γιατί θα το βιωσει ως εγκατάλειψη, ούτε να πάρετε το παιδί και να φύγετε, αντίθετα παραμείνετε στο χώρο, αφήνοντάς το να εξοικειωθεί με το περιβάλλον και όταν νιώσει έτοιμο αφήστε το να μπει στην αίθουσα μόνο του μαζί με τον εκπαιδευτικό. Την πρώτη μέρα θα το αφήσετε στο χώρο του σχολείου για 1 – 2 ώρες περίπου και τις επόμενες μέρες θα αυξάνεται σταδιακά ο χρόνος παραμονής του. Πάντα θα το επιβεβαιώνετε ότι θα το παραλάβετε στο τέλος της σχολικής ημέρας.

Αν το παιδάκι είναι πολύ μικρό ενδέχεται να έχει ένα μεταβατικό αντικείμενο, όπως ένα λούτρινο αρκουδάκι, πιπίλα κλπ., το οποίο το καθησυχάζει γιατί το συνδέει με το σπίτι. Επιτρέψτε του να το πάρει μαζί του. Σταδιακά και όσο σταθεροποιείται η προσαρμογή του, θα μειωθεί η ανάγκη του να το έχει μαζί του.

( under6 )