Social Media και #Metoo
Παρόλο που το κίνημα #MeToo έγινε ευρύτερα γνωστό στην ελληνική δημόσια σκηνή τους τελευταίους δύο μήνες, μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, εντούτοις ο όρος Me Too με το καγκελάκι (hashtag)πρωτοεμφανίστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2006. Η γυναίκα που πρωτοστάτησε και εφηύρε τον όρο ήταν η αφροαμερικανή Tarana Burke. Γεννημένη σε μια συνοικία του Μπρόνξ της Πολιτείας της Νέας Υόρκης βίωσε τη σεξουαλική κακοποίηση πολλές φορές και από πολύ μικρή ηλικία. Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 90’ άρχισε να συμμετέχει σε οργανώσεις και να έρχεται σε επαφή με τον ακτιβισμό. Το 2003 ίδρυσε τον Μη Κερδοσκοπικό Οργανισμό «Just Be» o οποίος απευθυνόταν σε έγχρωμες κοπέλες που είχαν υποστεί κακοποίηση και χρειάζονταν υποστήριξη.
Σε μια από τις εκδηλώσεις του Μη Κερδοσκοπικού Οργανισμού «Just Be», την πλησίασε μια 13χρονη κοπέλα, η οποία ξεκίνησε να της διηγείται τη κακοποίηση που υπέστη ως παιδί. Η Tarana, αργότερα παραδέχτηκε «Δεν ήμουν έτοιμη. Μου ανοίχτηκε και την απέρριψα. Την παρέπεμψα σε κάποιον άλλον», «Δεν επέστρεψε ξανά στο καμπ. Δεν έμαθα ποτέ τι απέγινε». Εκ των υστέρων καταθέτει ότι ένιωσε ντροπή και επανειλημμένως σκέφτηκε «Γιατί δεν μπορούσα απλώς να πω ‘κι εγώ’ (Me Too);». Έτσι γεννήθηκε το καγκελάκι (hashtag) #MeToo στην πρώιμη εκείνη φάση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Το κίνημα Me Too έγινε ευρέως γνωστό και έλαβε παγκόσμιες διαστάσεις τον Οκτώβριο του 2017 όταν ο δημοσιογράφος Ron Farrow, με τη βοήθεια των συναδέλφων του, Jodi Kantor και Megan Twohey των «New York Times» έφεραν στη δημοσιότητα τις σεξουαλικές παρενοχλήσεις, που έλαβαν χώρα επί πολλές δεκαετίες από τον πανίσχυρο άνδρα και παραγωγό του Χόλιγουντ, Harvey Weinstein. Το Me Too έγινε viral όταν η ηθοποιός του Χόλιγουντ Alyssa Milano κατήγγειλε τον πολυεκατομμυριούχο Αμερικανό παραγωγό, για σεξουαλική κακοποίηση, ενώ δημοσίευσε στο δημοφιλές μέσο κοινωνικής δικτύωσης Twitter την φράση «Αν έχεις βιώσει σεξουαλική κακοποίηση ή παρενόχληση, γράψε ‘me too’ ως απάντηση σε αυτό το tweet» ενώ συνέχισε «Εάν όλες οι γυναίκες που έχουν παρενοχληθεί ή σε κακοποιηθεί σεξουαλικά έγραφαν το “#me too” ως κατάσταση, θα μπορούσαμε να δώσουμε στους ανθρώπους μια αίσθηση του μεγέθους του προβλήματος».
Με τον τρόπο αυτό προσπάθησε η δημοφιλής ηθοποιός να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη για το κρίσιμο θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποίησης των γυναικών ενώ παράλληλα κάλεσε και άλλες γυναίκες να ακολουθήσουν το παράδειγμά της. Εκ του αποτελέσματος φαίνεται ότι ήταν επιτυχημένη η πρακτική της, το συγκεκριμένο Tweet συγκέντρωσε πάνω από 60 χιλιάδες απαντήσεις και πολλαπλάσιες αντιδράσεις. Πολλές άσημες αλλά και διάσημες γυναίκες βρήκαν το κουράγιο να καταθέσουν τις δικές του ιστορίες παρενόχλησης. Έτσι το έργο της Tanara Burke μετατράπηκε σε hashtag και γιγαντώθηκε. Κρίνεται λογική η εξέλιξη του hashtag Me Too στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης Twitter καθώς όπως επισημαίνει η καθηγήτρια Μ. Ρήγου το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Twitter έγκειται στο γεγονός ότι ο χειρισμός του γίνεται σε άμεσο πραγματικό χρόνο. Είναι δηλαδή η ακαριαία αντίδραση σε ό,τι συμβαίνει (Ρήγου, 2014).
Στην Ελλάδα το σημείο αφετηρίας για το κίνημα Me Too απετέλεσε μια διαδικτυακή ημερίδα του Υφυπουργείου Αθλητισμού στο πλαίσιο του προγράμματος του Συμβουλίου της Ευρώπης για την «Προστασία των Παιδιών στον Αθλητισμό» η εξομολόγηση της Ολυμπιονίκου της Ιστιοπλοΐας Σοφίας Μπεκατώρου για την σεξουαλική της κακοποίηση από διακεκριμένο στέλεχος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Ιστιοπλοΐας. Ακολούθησε μια σωρεία καταγγελιών στους χώρους κυρίως του Αθλητισμού και του Πολιτισμού. Στο πεδίο του Πολιτισμού ο ασκός του Αιόλου άνοιξε με την καταγγελία της Ζέτα Δούκα στην εκπομπή «Πάμε Δανάη» όπου κατήγγειλε την κακοποίησή της από τον ηθοποιό Γιώργο Κιμούλη. Το παράδειγμά της ακολούθησαν πολλές γυναίκες ηθοποιοί που κατήγγειλαν φαινόμενα βίας και σεξουαλικής παρενόχλησης στο ελληνικό θέατρο. Το σκάνδαλο Me Too στην Ελλάδα, με τα μέχρι ώρας δεδομένα κορυφώθηκε με την παραπομπή του Δημήτρη Λιγνάδη, πρώην Διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, στη δικαιοσύνη με καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίησης εις βάρος τριών αντρών.
Αξιοσημείωτη κρίνεται η συμβολή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ιδιαίτερα του Twitter, στη μετάδοση των μηνυμάτων του κινήματος Me Too αλλά και στην παγκόσμια εξάπλωσή του, πέρα από τα όρια της αμερικανικής ηπείρου. Tα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπερτερούν σε αμεσότητα, σε ταχύτητα, σε διαδραστικότητα και σε εμβέλεια διάδοσης της είδησης. Eπιτρέπουν την άμεση αλληλεπίδραση μεταξύ των χρηστών, την αστραπιαία μετάδοση των γεγονότων, την ενημέρωση των χρηστών για παγκόσμια ζητήματα αλλά και την ανοικτή επικοινωνία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η έρευνα του Pew Research Center των ΗΠΑ από την οποία διαφαίνεται η τεράστια συμβολή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη μετάδοση του κινήματος Me Too. Συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι μέσα σε ένα χρόνο το #MeToo χρησιμοποιήθηκε 19 εκατομμύρια φορές από την ημέρα της πρώτης δημοσίευσης της Alyssa Milano με μέσο όρο 55,319 καγκελάκια (hastag) τη μέρα (Brown,2018).
Αν και δεν υπάρχουν ακόμη επιστημονικές έρευνες που να αποδεικνύουν τη συμβολή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην εξάπλωση του κινήματος Me Too στην χώρα μας, εντούτοις είναι φανερό ότι διευκόλυναν τη διάδοσή του και παρότρυναν και άλλα θύματα να καταθέσουν τις δικιές τους ιστορίες. Δεκάδες σελίδες έχουν δημιουργηθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που υποστηρίζουν τα θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης ή κακοποίησης από την πρώτη κιόλας στιγμή της καταγγελίας της Σοφίας Μπεκατώρου. Στην Ελλάδα δημιουργήθηκαν τα #eimasteoloimazi και #metoogreece, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν ιδιαίτερα από καλλιτέχνες του χώρου του θεάματος για να εκφράσουν την συμπαράσταση, την αλληλεγγύη και τον σεβασμό σε άντρες και γυναίκες θύματα κακοποίησης αλλά και για να τους παροτρύνουν να καταθέσουν τις δικιές τους ιστορίες. Παράλληλα η ελληνική κυβέρνηση δημιούργησε την ιστοσελίδα metoogreece.gr με σκοπό την συλλογή πληροφορίων για θέματα σεξουαλικής παρενόχλησης, κακοποίησης και εξουσιαστικής βίας και τις δράσεις καταπολέμησής τους.
Το ελληνικό κίνημα Me Too έφερε στην επιφάνεια μια βαθιά και ανεπούλωτη πληγή που υπήρχε και υπάρχει ακόμα στην ελληνική κοινωνία. Το βασικό όμως από εδώ και πέρα είναι κατά πόσο θα μπορέσει η ελληνική κοινωνία να ξεπεράσει αυτή την παθογένεια, την κατακριτική στάση της δηλαδή και την αδιαφορία της προς τα θύματα. Ας ελπίσουμε ότι η αλλαγή που φαίνεται να συντελείται στην κοινωνική δομή των ΗΠΑ μετά το ξέσπασμα του #metoo θα εμφανιστεί και στην ελληνική κοινωνία.