Άννα Μπιθικώτση ποιήτρια, συγγραφέας, παραγωγός

Συνέντευξη στην Ειρήνη Γαβαλά

Αγαπητή κα Μπιθικώτση, αγαπητή Άννα

‘Οντας μια πολυσχιδής προσωπικότητα με μεγάλη συνεισφορά  στον χώρο του πολιτισμού αλλά παράλληλα  και σημαντική κοινωνική προσφορά, θα ήθελα σε αυτή μας τη συνομιλία να σταθούμε και να εστιάσουμε περισσότερο λόγω της Ημέρας στην Άννα Μπιθικώτση Γυναίκα .

Αλήθεια ποια η σχέση της κόρης Άννας με τον θρύλο Γρηγόρη Μπιθικώτση,ποιες αναμνήσεις, εικόνες, λόγια έχουν γραφτεί μέσα σας πολύτιμη παρακαταθήκη;

Βαφτίστηκα» σε νότες μουσικής και άγια λόγια μελοποιημένα κι αυτό για εμένα είναι ευλογία. Μεγάλωσα στο σπίτι μου που είχε κι αυτό ψυχή,  αντί για παραμύθια με τραγούδια  που ταξίδεψαν στην αθανασία μεγάλωσα, μέσα από τη φωνή του ακριβού μου πατέρα , γι’ αυτό αισθάνομαι σαν ένας τυχερός άγγελος στο «μουσικό παράδεισο» της γης.

Ως παιδί είχα την ευκαιρία να γνωρίσω, μέσα στο σπίτι μου, όλους αυτούς τους μύθους του πολιτισμού και της Τέχνης. Αυτό που  λένε, ότι οι σπουδαίοι άνθρωποι είναι απλοί είναι αλήθεια , γιατί πατούν γερά στα πόδια τους και δεν έχουν να αποδείξουν τίποτα. Κάτι που δυστυχώς δεν συμβαίνει στην εποχή μας.

Θα μοιραστώ μια σημαδιακή για τον πατέρα απόφαση του που μου εκμυστηρεύτηκε και που αφορά την εποχή της καταξίωσης του σε σχέση με τη ζωή μας. Θα πρέπει να ήμουν γύρω στα τριάντα, όταν ο πατέρας μου εξήγησε τον πραγματικό λόγο που αφήσαμε το σπιτάκι μας στο Περιστέρι, ανοίγοντας πανιά για άλλη γειτονιά… Ήταν μια ηλιόλουστη μέρα όταν είχαμε πάει βόλτα στα παλιά μας γνώριμα λημέρια. Αντικρίζοντάς τον «όρθιο», στη θέση του, με ρώτησε: «Ξέρεις Άννα γιατί φύγαμε από τη γενέτειρα μας το Περιστέρι; Φύγαμε τότε που είχα γίνει μεγάλος και τρανός και το σπιτάκι μας στο Περιστέρι είχε γίνει το στολίδι της Μυκηνών, μιας και το είχαμε φτιάξει καινούργιο. Σε είχα δει τότε να κλαις και σε ρώτησα τι έχεις. Εσύ με ένα παράπονο μου απάντησες με την αφέλεια των αθώων χρόνων σου: ’’ Μπαμπά, στης φίλης μου το σπίτι που τρώγανε μπριζόλες, εγώ ζήλεψα που μου μύρισαν και ζήτησα να φάω ένα κομματάκι. Τότε η γιαγιά της μου είπε: καλά βρε παιδί μου, ο μπαμπάς σας έχει κάνει τόσα λεφτά κι ακόμα φακές σας ταΐζει; ’’. Έτσι Αννούλα μου, με αφορμή αυτό το περιστατικό, συνειδητοποίησα ότι, όταν το δικό σου σκαλοπάτι δεν είναι πια ασήμαντο, τότε πρέπει να φοβάσαι και να προστατεύεις ακόμη πιο πολύ αυτούς που αγαπάς. Είπα τότε της μάνας σου να ψάξει για άλλο σπίτι».

Επίσης, ποτέ δεν θα ξεχάσω όταν με είχε ακούσει να του απαγγέλλω στις 7 Μαΐου 2001 εκείνο μου το ποίημα που του είχα γράψει, όπου μέσα από τα τραγούδια του, του έλεγα πώς κράτησα όλα αυτά τα χρόνια τη ζωή του… τη ζωή μας… Όταν πρωτοβγήκαν τα λόγια της ψυχής μου από τα χείλη μου, τον είχα απέναντί μου, άρχοντα με τα όλα του και με την υγειά σου, κείνη την ξεχωριστή για μένα «γιορτή» της παρουσίασης του βιβλίου μου που του είχα γράψει , στο θέατρο «Κάτια Δανδουλάκη». Με αυτό το ποίημα ξεκίνησα να του μιλώ τότε και με αυτό κάνω την έναρξη σε κάθε μου παράσταση …. Δε θα ξεχάσω όσο ζω και ανασαίνω, τα λόγια που μου είπε σε κείνο το γιορτάσι της μυρωμένης μας στιγμής: «Αννούλα μου, κάθε φορά που θα θέλεις να βρίσκομαι κοντά σου και να σε συναντώ, μόλις θα ακούω να μου λες αυτά τα λόγια θα αισθάνεσαι την ανάσα μου στο μάγουλό σου και το χέρι μου να κρατάει το δικό σου. Όπου κι αν είμαι θα έρχομαι πάντα να σε βρίσκω και θα σου χαμογελώ …».

Το τίμημα της δόξας του το πλήρωσα ακριβά. Για να τον έχει ο κόσμος στερήθηκα στα άγουρα μου χρόνια τον πατέρα Γρηγόρη που ήθελαν και το δικό του «νερό»  για να ανθίσουν… Ήμουν όμως περήφανη που αυτός ο μύθος ήταν ο λατρεμένος πατέρας μου! Ευτυχώς στην εφηβεία μου κατάφερα να ξεχωρίσω τον πάτερα Γρηγόρη από τον Μπιθικώτση και έτσι ισορρόπησα!

Ποίηση, στιχουργική, πεζογραφία .Τί οδηγεί την Άννα Μπιθικώτση στη δημιουργία τί την εμπνέει, τί την προβληματίζει;

Και τα τρία τα αγαπώ το ίδιο. Γράφοντας, αισθάνομαι ότι μπορώ να δέσω πληγές με επιδέσμους ελπίδας, ότι έχω το δικαίωμα να επιμένω, να ονειρεύομαι σε πείσμα των άλλων

την ανατολή ενός καλύτερου κόσμου, ότι μπορώ με φωνή που σπάει το φράγμα του ήχου, να αντιδρώ στις «ηνωμένες ληστείες» ονείρων, αγάπης και ρομαντισμού και να αρνιέμαι να μετράω στο όνομα της ελευθερίας κόκκινες πληγές.

Δε θυμάμαι από πότε γράφω. Δε θυμάμαι πότε με βάφτισαν τα χαρτιά και η πένα μου «χάρτινη γυναίκα». Όσο κι αν γυρίζω πίσω δε βρίσκω το στίγμα  της εσωτερικής ανάγκης να «μιλώ» μαζί τους. Δεν ξέρω αν αυτή η «μυστική μας συνεννόηση» έχει συμβεί δέκα μέρες πριν, δέκα χρόνια , δέκα αιώνες. Αυτό που θυμάμαι  είναι ότι από τα χρόνια της εφηβείας γεμίζω  τα χαρτιά μου με βιογράμματα, «φωνές» άλλοτε ελπίδας, ονείρων, «χρώματα» του έρωτα και άλλοτε με «φωνές» απόγνωσης για τους μαύρους καιρούς, τα χαλασμένα μυαλά, τα ματωμένα χέρια, τις φιμωμένες ιδεολογίες.

Γράφοντας, ακούω τις σιωπές  να μου απαντούν με φωνές εκκωφαντικές για όλα όσα οφείλουμενα παραδώσουμε στα παιδιά μας, για να ‘χουμε ορθό το βλέμμα αύριο  να τα κοιτάξουμε στα μάτια. Ακούω φωνές ποιητών, τραγούδια αγιασμένων καιρών να νανουρίζουν τα ανυποψίαστα βρέφη στην κούνια του νέου μας αιώνα, για να μην τα τρομάζουν οι ήχοι των τυμπάνων του πολέμου,  λέξεις που πυροβολούν όταν βγαίνουν από την «κάνη» των χειλιών ανθρώπων που αγαπήθηκαν με πάθος, στιγμές βουρκωμένες  που στενεύουν την καρδιά.

Πόσο θα ήθελα οι «φωνές» της εμπειρίας να γίνονται μαθήματα  που θα υπενθυμίζουν ότι χρωστάμε να δώσουμε αγάπη στον εαυτό μας.

Με προβληματίζει το ότι μου λείπει η λέξη εμπιστοσύνη. Μου λείπει ο «ήχος» των εντίμων, η «χελιδονοφωλιά» στο μπαλκόνι του κόσμου. Μου λείπει το παιδικό λαχάνιασμα στους «κήπους της αθωότητας». Μου λείπουν τόσα και τόσα…

Η μουσική που σίγουρα είναι γραμμένη στο DNA σας ,σας ώθησε στη δημιουργία της  Λαϊκής Ορχήστρας Αννα Μπιθικώτση στην προβολή της κληρονομιάς του Γρηγόρη Μπιθικώτση και στις περιοδείες εντός και εκτός Ελλάδας. Σε ένα χώρο ανδροκρατούμενο όπως αυτός της μουσικής παραγωγής ποιες ήταν οι δυσκολίες ,τα εμπόδια που έπρεπε να υπερπηδήσετε μέχρι την καταξίωση;

Η μουσική έχει υπάρξει για εμένα κάτι παραπάνω από μια κλήση· ήταν μια υπόσχεση που έδωσα στον πατέρα μου, να διατηρήσω ζωντανή την κληρονομιά του και να συνεχίσω το έργο του, παραμένοντας πάντα πιστή στον εαυτό μου, αληθινή και συνεπής. Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, με την ανεπανάληπτη ερμηνεία του και το έργο του, αποτέλεσε και αποτελεί πρότυπο για τις νέες γενιές. Το έργο του είχε τη δύναμη να ενώνει τους ανθρώπους μέσα από τις μελωδίες του, και το ίδιο προσπαθώ να κάνω και εγώ, μέσα από τις βιωματικές και ιστορικές μου  μνήμες.. Δημιουργώντας τη Λαϊκή Ορχήστρα «Άννα Μπιθικώτση», με στόχο να φέρω το έργο του στον κόσμο, νιώθω ότι η μουσική μας παράδοση είναι κάτι που πρέπει να διαφυλάξουμε, ενώ ταυτόχρονα να προχωρήσουμε και προς το μέλλον. Από το 2001 και μέχρι σήμερα, μέσα από τις μουσικές μου παραστάσεις , έχω παρουσιάσει την ιστορία της ελληνικής μουσικής, δίνοντας φωνή σε έναν πολιτισμό που είναι βαθιά ριζωμένος στην καρδιά μας.

Όσον αφορά τη θέση της γυναίκας στον κόσμο της μουσικής, στο επαγγελματικό περιβάλλον, αν και υπήρχαν κάποιες δυσκολίες, προσωπικά δεν έχω αντιμετωπίσει άμεσα προβλήματα από τους άντρες συνεργάτες μου. Αντίθετα, το πιο έντονο εμπόδιο που αντιμετώπισα ήταν η ζήλια και οι αντιφάσεις που προέρχονται από ανθρώπους που, όταν μετριούνται μαζί μου, συνειδητοποιούν ότι η δύναμή μου βρίσκεται ακριβώς στην ικανότητά μου να στέκομαι ψηλά και να μένω πιστή στις αρχές μου. Η θέση της γυναίκας στον καλλιτεχνικό και μουσικό κόσμο σήμερα έχει αλλάξει και συνεχώς εξελίσσεται, και αυτό που έχω αποκομίσει μέσα από τη δική μου πορεία είναι ότι η θέληση και η αφοσίωση είναι αυτά που ανοίγουν δρόμους, ανεξαρτήτως του φύλου. Η μουσική, άλλωστε, δεν έχει φύλο, είναι μία πανανθρώπινη γλώσσα, που όλοι μπορούμε να κατανοήσουμε και να συνδεθούμε μαζί της.

Υπήρξαν γυναίκες-πρότυπα για εσάς που αποτέλεσαν πυξίδα στη ζωή και τη δημιουργία σας;

Πρότυπο για εμένα υπήρξε η μητέρα μου, η Θεοκλέια. Η αφανής ηρωίδα πίσω από τα φώτα του μύθου Γρηγόρη Μπιθικώτση. Αυτή, που με την υπομονή, τη σιωπηλή δύναμη και τη θυσία της στάθηκε δίπλα στον άντρα της από τα δύσκολα χρόνια ως την καταξίωση του. Ήταν ο βράχος στην οικογένεια, διατηρώντας τις ισχυρές αξίες και την ισορροπία που χρειάζονταν για να προχωρήσουμε μπροστά. Πρόκειται για μία γυναίκα που ήταν η στήριξη, η πυξίδα και η βάση του κάθε μας βήματος. Η Θεοκλέια ήταν για εμένα το παράδειγμα της αντοχής, της σοφίας και της προσήλωσης στο σκοπό.

Πριν λίγες μέρες, ταξίδεψε κοντά του στη γειτονιά των αγγέλων και το κενό της είναι δυσβάστακτο.

Θα ήθελα μέσα από αυτή τη συνέντευξη να της πω: «Λατρεμένη μου μάνα, σε ευχαριστώ που μου έμαθες να γίνομαι αγρίμι στο άδικο και στην ανηφοριά, να απεχθάνομαι τη μετριότητα και να ζω με λαχτάρα. Να κουβαλώ μέσα μου ιδέες και να τις καταθέτω με πάθος και αφοσίωση, είτε στις παραστάσεις μου, είτε στα βιβλία μου. Να αξίζω το σεβασμό των ευφυών ανθρώπων και την επιδοκιμασία των τίμιων κριτών. Να έχω προορισμό και να εκτελώ αποστολή με θάρρος και πίστη, παρά τις αντιξοότητες. Στα ζόρικα, να γελώ με ενθουσιασμό και να τραγουδώ με πάθος, γιατί η ζωή είναι ένα συνεχές ταξίδι γεμάτο συναισθήματα. Να αναγνωρίζω ότι δεν υπάρχει πιο σημαντικό δώρο στη ζωή από το να σε τυλίγει η εκτίμηση και η αγάπη των Άξιων.»

Η μητέρα μου, χωρίς ποτέ να το επιδιώξει, αποτέλεσε το πιο λαμπρό παράδειγμα για μένα και τη ζωή μου. Ήταν εκείνη που με έμαθε να εκτιμώ και να σέβομαι την αξία του έργου, αλλά και την αξία του ανθρώπου, πέρα από τα φώτα της δημοσιότητας. Ανέθρεψε εμένα και την αδελφή μου Τασία με αυστηρότητα, αλλά και αγάπη που δεν είχε όρια. Το ήθος της και η πνευματική της καλλιέργεια αποτέλεσαν τον βασικό πυλώνα που στήριξε και την πορεία μου  στη ζωή, στον κόσμο της μουσικής και της τέχνης γενικότερα.

Θα θέλατε και με την εμπειρία σας ως  μητέρα δύο κοριτσιών να δώσετε κάποιες συμβουλές στις γυναίκες;

Οι εμπειρίες της ζωής με δίδαξαν πολλά, και με βοήθησαν να αναπτύξω μια θετική στάση απέναντι σε όλα. Μαθαίνω πάντα να σκέφτομαι θετικά, κι αυτό με κάνει να ελπίζω και να ονειρεύομαι, ακόμα και όταν οι συνθήκες είναι δύσκολες. Νιώθω ότι μέσα μου παραμένω πάντα παιδί, και αυτό με βοηθά να ζω την καθημερινότητά μου με την ίδια χαρά και ενθουσιασμό όπως την Κυριακή. Τα χρόνια μου τα μετρώ με χαμόγελα και όχι με δάκρυα, γιατί συνειδητοποίησα ότι η ευτυχία βρίσκεται στα απλά πράγματα, στις μικρές στιγμές που γεμίζουν τη ζωή μας με νόημα.

Στα δύσκολα, έμαθα να ψάχνω για τα ουράνια τόξα που ακολουθούν την καταιγίδα. Αυτή η συνειδητοποίηση με κάνει να εκτιμώ την ομορφιά της ζωής και με γεμίζει ευγνωμοσύνη. Είμαι ευτυχής γιατί έχω την αγάπη των λίγων ανθρώπων που με νοιάζονται πραγματικά και για αυτούς ζω και ανασαίνω. Είναι ένα ανεκτίμητο δώρο. Είμαι τυχερή που σε στιγμές απόγνωσης, κατάφερα να νικήσω τον φόβο και να παλέψω με τον πόνο, και να αναγνωρίσω ότι η αληθινή δύναμη έρχεται όταν αφήνουμε τον εαυτό μας να ξεσπάσει και να κλάψει χωρίς ντροπή.

Όταν ανοίγω τα μάτια μου κάθε πρωί, νιώθω γοητευμένη από το φως της ημέρας και την απλότητα της ζωής. Είναι ευλογία να μπορώ να σηκώνομαι και να περπατώ. Δοξάζω τον Θεό που μου έδωσε τις δυσκολίες να αντιμετωπίσω και τους σταυρούς να σηκώσω, γιατί μέσα από αυτά τα δύσκολα πέρασα και κατάλαβα ότι η ψυχή ανασταίνεται μόνο όταν σταυρώνεται, μόνο όταν συγχωρεί. Είμαι ευγνώμον που, με όσα πέρασα, έμαθα να γελάω τόσο δυνατά που το γέλιο μου σκεπάζει και τις πιο σκοτεινές στιγμές των καιρών.

Η μεγαλύτερη συμβουλή που έχω να δώσω σε κάθε γυναίκα είναι να μην επιτρέπει σε κανέναν και σε τίποτα να της κλέψει το γέλιο, την ελπίδα και την ψυχική δύναμη χωρίς τη συγκατάθεσή της. Να είναι πιστή στον εαυτό της, να αναγνωρίζει την αξία της και να αγωνίζεται για τα όνειρά της, ανεξάρτητα από τις δυσκολίες. Όσο σκληρός κι αν είναι ο δρόμος, η ζωή πάντα βρίσκει τρόπο να μας ανταμείψει με τις πιο όμορφες και αυθεντικές στιγμές της. Και να θυμόμαστε πάντα: η δύναμη και η ευτυχία βρίσκονται μέσα μας, στα απλά και καθημερινά πράγματα.

Με αφορμή Την Ημέρα της Γυναίκας θέλω δυο λόγια να πω.

Γυναίκα, τους καλύτερους μου στίχους θα τους φυλάξω για να τους αφιερώσω σε σένα, που έχεις δεχθεί την αδικία και την ανισότητα.

Σε σένα, γυναίκα που θυμάσαι και αναπολείς, που ψάχνεις τον τρόπο να κολυμπήσεις στα βαθιά χωρίς να πνίγεσαι, που παίρνεις το τιμόνι της ζωής στα χέρια σου κόντρα στους καιρούς και στις απρόοπτες συνθήκες. Που ζητάς πίσω τη ζωή που σου κλέψανε, τη ζωή που δεν τόλμησες να ζήσεις ως μικρό κορίτσι, έφηβη, ερωτευμένη, σύζυγος, μάνα, προδομένη, διαζευγμένη, άνεργη, μοναχική γυναίκα, γυναίκα που επέλεξες τη συμβίωση χωρίς τα δεσμά του γάμου, ανάδοχη μητέρα, γυναίκα της απαξίωσης και του βιασμού, της ανισότητας των φύλων, γυναίκα που σου επιβάλλουν τη σιωπή, γυναίκα της έμφυλης βίας, γυναίκα αυτοδημιούργητη, γυναίκα αγωνίστρια, γυναίκα της μέσης και της τρίτης ηλικίας.

Γυναίκα με τις καταιγίδες στα μάτια και τις λιακάδες στην ψυχή, πάρε τη ζωή  σου στα δικά σου χέρια για να μην έχεις να ρίξεις ευθύνες σε κανένα!  Κι αν δε το έκανες ως τώρα, βρες τη δύναμη να αποδεχτείς αυτό που δεν μπορείς να αλλάξεις.   Άλλωστε όλοι  έχουμε μέσα μας μια άλλη ζωή η οποία ενοχλεί, απαιτεί, παραπονιέται, δεν έζησε! Είναι καλύτερα να ζήσεις τις μικρές ευτυχισμένες στιγμές που προσφέρονται, παρά να χάσεις το νόημα της ύπαρξης σου κυνηγώντας τη μεγάλη ευτυχία που μπορεί να μην έρθει ποτέ.