Η Πολιτική της Αχαριστίας

Όταν η λήθη γίνεται στρατηγική επιβίωσης και η ευγνωμοσύνη περιττό βάρος.

Η δημόσια ρήξη ανάμεσα στον Έλον Μασκ και τον Ντόναλντ Τραμπ ανέδειξε, για ακόμη μία φορά, ένα φαινόμενο βαθιά ριζωμένο στην πολιτική πρακτική: την αχαριστία ως εργαλείο εξουσίας.

Στον σκληρό κόσμο της πολιτικής, η μνήμη είναι επιλεκτική και συχνά βραχύβια – όχι από αδυναμία, αλλά από σκοπιμότητα. Η προσφορά λησμονείται, η στήριξη απαξιώνεται, και οι σχέσεις αποκόπτονται όταν πάψουν να εξυπηρετούν. Η αχαριστία δεν είναι προσωπική αποτυχία· είναι μηχανισμός επιβολής. Και η ευγνωμοσύνη, αντί για αρετή, αντιμετωπίζεται πολλές φορές ως επικίνδυνη αδυναμία.

«Such ingratitude».
Με αυτή τη φράση χαρακτήρισε ο Έλον Μασκ τον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, σε ανάρτησή του στην πλατφόρμα Χ (πρώην Twitter), στις 5 Ιουνίου 2025. Ο Μασκ απαντούσε σε επίθεση του Προέδρου, υπενθυμίζοντας δημόσια ότι στήριξε οικονομικά και πολιτικά την καμπάνια του Τραμπ, συμβάλλοντας –όπως ο ίδιος δηλώνει– καθοριστικά στη νίκη του στις εκλογές του 2024.

Πίσω όμως από την προσωπική διαμάχη, αναδύεται ένα φαινόμενο διαχρονικό – και βαθιά πολιτικό: η αχαριστία ως μηχανισμός εξουσίας.

Η αχαριστία δεν κρύβεται πάντα πίσω από τη σιωπή. Μερικές φορές φοράει το προσωπείο ενός ψεύτικου “ευχαριστώ” – ειπωμένου για τα μάτια του κόσμου, χωρίς να συνοδεύεται από καμία πράξη, καμία αναγνώριση, καμία συνέπεια. Κι άλλες φορές, δεν αρκείται στην αδιαφορία· προχωράει σε απαξίωση, σε υποτίμηση, ακόμα και σε προσβολή εκείνου που πρόσφερε. Σαν να πρέπει να σβηστεί κάθε ανάμνηση της βοήθειας – ακόμα κι αν χρειαστεί να αλλοιωθεί η αλήθεια.

Η πολιτική, οι επιχειρήσεις, ακόμα και η καθημερινή κοινωνική ζωή, είναι γεμάτες από ανθρώπους που στήριξαν, υποστήριξαν, βοήθησαν. Και μόλις οι αποδέκτες της προσφοράς τους ένιωσαν ισχυροί, φρόντισαν να ξεχάσουν. Ή –ακόμη χειρότερα– να απομακρύνουν αυτούς που τους στήριξαν, λες και αποτελούν ενοχλητική υπενθύμιση του ποιοι ήταν πριν.

Η αχαριστία  είναι  κενό ήθους και συνειδητή πολιτική τακτική.

Αφήνει πίσω της ένα βαθύ κενό. Όχι μόνο στις σχέσεις, αλλά και στην ίδια την αίσθηση του δικαίου – στην ηθική τάξη των πραγμάτων. Όταν η προσφορά τιμωρείται αντί να αναγνωρίζεται, το μήνυμα που στέλνεται είναι πως τίποτα δεν αξίζει να δοθεί χωρίς ανταπόδοση. Και πως ό,τι δίνεται, μπορεί ανά πάσα στιγμή να διαγραφεί.

Ο Μασκ και ο Τραμπ είναι απλώς η αφορμή. Το ερώτημα παραμένει για όλους:

Μήπως, τελικά, η ευγνωμοσύνη θεωρείται επικίνδυνη στην πολιτική;

Όπως έγραψε ο Σενέκας:

«Τίποτα δεν είναι πιο έντονα αντιληπτό απ’ την απουσία ευγνωμοσύνης».