Το Ψυχοσάββατο: Ημέρα Μνήμης και Προσευχής
Το πρώτο Ψυχοσάββατο του 2025 τιμάται στις 22 Φεβρουαρίου. Τα Ψυχοσάββατα, ως κινητές εορτές, συνδέονται με τον εορτασμό του Αγίου Πάσχα, καθώς η ημερομηνία τους καθορίζεται σε σχέση με τη μεγαλύτερη εορτή της Χριστιανοσύνης.
Αν και όλα τα Σάββατα του έτους είναι αφιερωμένα στις ψυχές των κεκοιμημένων, η Εκκλησία έχει ορίσει δύο συγκεκριμένα Ψυχοσάββατα για να τιμήσει ιδιαίτερα τη μνήμη τους. Πρόκειται για μέρες μνημόσυνων, προσευχής και φιλανθρωπίας, με την ελπίδα της ανάστασης κατά τη Δευτέρα Παρουσία, σύμφωνα με τις Γραφές.
Η Ορθόδοξη Διδασκαλία για την Ψυχή και την Κρίση
Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο σώμα αλλά και αθάνατη ψυχή. Όταν το σώμα πεθαίνει, η ψυχή συνεχίζει να ζει και μεταφέρεται στον αόρατο κόσμο των πνευμάτων. Η Εκκλησία, ως φιλόστοργη μητέρα, φροντίζει όχι μόνο για όσους ζουν, αλλά και για τις ψυχές των κεκοιμημένων, προσευχόμενη για τη σωτηρία τους.
Σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, κάθε άνθρωπος θα κριθεί από τον Θεό στη Δευτέρα Παρουσία, ανάλογα με τα έργα του. Πολλοί άνθρωποι φεύγουν από τη ζωή με ατέλειες, όχι από αδιαφορία ή αθεΐα, αλλά λόγω ανθρώπινων αδυναμιών. Η Εκκλησία έρχεται ως βοηθός και παρηγοριά για αυτές τις ψυχές, τελώντας μνημόσυνα και ελεημοσύνες υπέρ τους.
Τα Έθιμα του Ψυχοσάββατου
Την ημέρα αυτή, οι πιστοί συνηθίζουν:
- Να τελούν μνημόσυνα στις εκκλησίες
- Να διαβάζουν τρισάγια στους τάφους των προσφιλών τους
- Να μοιράζουν κόλλυβα ως σύμβολο της Ανάστασης
- Να κάνουν ελεημοσύνες προς τους φτωχούς, μια πράξη γνωστή ως «ψυχικό»
Το έθιμο, επιπλέον, θεωρεί πως την ημέρα αυτή δεν πρέπει να γίνεται εργασία, δίνοντας έμφαση στη σημασία της περισυλλογής και της προσευχής.
Η Σχέση με την Κυριακή της Απόκρεω
Το πρώτο Ψυχοσάββατο προηγείται της Κυριακής της Απόκρεω, η οποία είναι αφιερωμένη στη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου. Η Εκκλησία, μέσω του Μνημόσυνου των κεκοιμημένων, προσεύχεται για τη συγχώρεση και την κατάταξή τους στη Βασιλεία των Ουρανών, εκδηλώνοντας τη συμπόνια και τη μακροθυμία του Θεού προς όλους.
Το Ψυχοσάββατο αποτελεί μια ημέρα βαθιάς πίστης και παράδοσης, όπου η μνήμη των αγαπημένων μας ζωντανεύει μέσα από την προσευχή, την ευσπλαχνία και την ελπίδα της αιώνιας ζωής.
Τι Συμβαίνει στους Ιερούς Ναούς Εκείνη την Ημέρα
Την ημέρα του Ψυχοσάββατου, οι ιεροί ναοί γεμίζουν με πιστούς που προσέρχονται για να προσευχηθούν και να τιμήσουν τους κεκοιμημένους τους. Οι ιερείς τελούν Θεία Λειτουργία και Μνημόσυνα, όπου αναγιγνώσκονται τα ονόματα των εκλιπόντων. Οι οικογένειες προσφέρουν κόλλυβα, τα οποία ευλογούνται και διανέμονται στους παρευρισκόμενους.
Μετά τη Θεία Λειτουργία, πολλοί πιστοί επισκέπτονται τα κοιμητήρια για να ανάψουν ένα κερί στους τάφους των συγγενών τους και να διαβάσουν τρισάγια. Σε πολλές περιοχές, διατηρείται το έθιμο των ελεημοσυνών, όπου φαγητό ή χρήματα δίνονται σε όσους έχουν ανάγκη, ως πράξη αγάπης προς τις ψυχές των κεκοιμημένων.
Η Παράδοση των Ψυχοσαββάτων στην Ορθόδοξη Εκκλησία
Η Εκκλησία μας έχει θεσπίσει δύο Ψυχοσάββατα κατά τα οποία μνημονεύονται όλοι οι χριστιανοί, από αρχής του κόσμου μέχρι σήμερα. Το πρώτο Ψυχοσάββατο προηγείται της Κυριακής της Απόκρεω και έχει θεσπιστεί για τις ψυχές που έφυγαν χωρίς να λάβουν μνημόσυνα, όπως αυτοί που πέθαναν στη θάλασσα, στην ξενιτιά ή σε πολέμους.
Το δεύτερο Ψυχοσάββατο τελείται το Σάββατο πριν την Πεντηκοστή και αφορά όλους τους κοιμηθέντες, από τον Αδάμ έως σήμερα. Η Εκκλησία προσεύχεται για τη σωτηρία τους, ζητώντας από τον Χριστό να τους κατατάξει στη Βασιλεία των Ουρανών.
Η φροντίδα της Εκκλησίας για τους κεκοιμημένους είναι ένα μεγάλο μάθημα για τους ζωντανούς, καλώντας τους στη μετάνοια και την προετοιμασία για την αιώνια ζωή. Η προσευχή για τις ψυχές των νεκρών είναι έκφραση αγάπης, ελπίδας και πίστης στη θεία δικαιοσύνη και ευσπλαχνία.